Misschien wist je het niet maar mensen delen maar liefst 98% van hun genen met de chimpansee. We hebben dus gemeenschappelijke voorouders en toch is er een enorm verschil tussen ons. Jared Diamond legt op een verhelderende manier uit hoe die verschillen in de evolutie ontstaan zijn en waarom wij mensen ontwikkeld zijn tot wat we nu zijn. Het oorspronkelijke boek werd herwerkt voor 'young adults' door Rebecca Stetoff en zij is daar bijzonder goed in geslaagd.
Het boek is volledig chronologisch opgebouwd en begint met de stamboom van de hogere primaten tussen 30 miljoen jaar en 60000 jaar voor Christus. In die periode werden de fenotypische (uiterlijke kenmerken) verschillen tussen de hogere primaten gegenereerd door ongeveer 7% aan genetisch materiaal. Pas 60000 jaar geleden maakte een hogere primaat, nu de mens, een soort van kwalitatieve sprong en evolueert hij verder.
Als vanzelfsprekend worden typisch menselijke fenomenen besproken: taal, kunst, landbouw, seksualiteit, een georganiseerde maatschappij, enzovoort. Ook de verklaring van drugsgebruik of typisch machogedrag komt aan bod en gaandeweg ook de gevolgen van onze evolutie: overbevolking, milieuproblemen, uitputting van natuurlijke energiebronnen, … Deze fenomenen worden uitvoerig omschreven en ook hun onderlinge relatie wordt uit de doeken gedaan.
Onze culturele diversiteit en het ontstaan van verschillende mensenrassen worden verklaard, telkens vanuit het evolutionair perspectief van de bioloog, met telkens de vermelding dat dit zijn standpunt is. Ten slotte schetst de auteur zijn visie op de toekomst, waarin hij behoorlijk pessimistisch is. Volgens hem werkt de mens aan zijn eigen uitroeiing omdat we met de vernietiging van onze bronnen van bestaan ook onszelf vernietigen. Toch probeert hij de hoop er in te houden met de woorden "ik geloof dat onze situatie niet hopeloos is. We hebben zelf onze problemen gecreëerd, dus hebben we ook de oplossingen in eigen handen. Wij zijn de enige dieren die kunnen leren van de ervaringen van andere leden van onze soort, ook als ze ver weg wonen en in andere tijden leefden." Echt overtuigend klinkt het niet, maar ik kan me inbeelden dat je als jongeling dit maar al te graag voor waar aanneemt.
Op zich lijkt dit allemaal zware materie. Eigenlijk is het dat ook, maar het is zo goed geschreven en verschaft je op korte tijd zoveel nieuwe inzichten dat je de menselijke evolutie en alledaagse dingen, zoals landbouw, met andere ogen gaat bekijken. Dat is knap en boeiend.
Je verveelt je geen seconde en de hoofdstukken worden vlotjes afgewisseld met tussendelen die wat dieper ingaan op bepaalde aspecten van de menselijke evolutie.
Jared Diamond is hoogleraar fysiologie aan de Universiteit van Californië en evolutionair-biologisch onderzoeker. Hij gaat vaak op expeditie in Nieuw-Guinea en daar verwijst hij ook vaak naar in zijn boek. Met dit boek is hij niet aan zijn proefstuk toe. Voor ‘Zwaarden, paarden & ziektekiemen’ kreeg hij in Amerika eerder al de Pulitzerprijs.