De terugstromende rivier
Het verhaal van Tomek
Jean-Claude Mourlevat schreef reeds meerdere jeugdboeken maar er werden slechts een drietal naar het Nederlands vertaald: Rebels bloed' (2008 - Manteau) en Jefferson (2022 - Lannoo). De terugstromende rivier verscheen reeds in 2000 in de oorspronkelijke versie. Dat werd door Querido in 2023 in het Nederlands uitgebracht. De toekenning van de prestigieuze Astrid Lindgren Memorial Award in 2021 heeft er waarschijnlijk iets mee te maken. Mourlevat won nog andere prijzen voor zijn literair oeuvre zoals onder andere de Prix Sorcières en de Prix incorruptibles.
In dit nostalgische verhaal volgen we Tomek, een dertienjarige wees die in een klein rustig dorpje een kruidenierszaak uitbaat. De winkel is zijn hele wereld. Alles is er te koop en Tomek weet ook alles direct terug te vinden. Stiekem droomt hij echter van de wijde wereld. Als de trekvogels in de herfst door de lucht vliegen kan Tomek zijn verlangen om er tussenuit te gaan haast niet bedwingen. Met tranen in zijn ogen kijkt hij toe hoe de wilde ganzen aan de horizon verdwijnen. Maar hij is verantwoordelijk voor de enige kruidenierszaak in het dorp. Hij kan zijn dorpsgenoten onmogelijk in de steek laten. Als er op een dag een geheimzinnig meisje in zijn winkel verschijnt verandert echter alles. Tomek wordt holderdebolder verliefd op haar. Wanneer ze vraagt naar water van de terugstromende rivier, de Qjar, moet hij haar teleur stellen. Wanneer hij haar maar niet kan vergeten, neemt hij een drastische beslissing: hij draait het bordje van zijn winkel naar 'gesloten' en volgt haar op haar zoektocht. Wij reizen met hem mee. Zijn tocht leidt hem door het Woud der Vergetelheid, langs het dorp van de Geurmakers en per boot naar Nergensland en nog verder. Onderweg komt hij veel bijzondere personages tegen die hem elk een eigen verhaal toevertrouwen. Zo lijkt het verhaal van Tomek doorweven met allemaal kleine subverhaaltjes. En ook al kennen ze niet allemaal een happy end, echt spannend of gevaarlijk voelt de tocht niet aan. Voor de moderne lezer mist het wel een beetje urgentie. Je lijkt tevergeefs te wachten op het moment waarop Tomek zijn heldhaftige kant moet tonen om bijvoorbeeld een enge draak te verslaan. Het tempo voelt echter eerder aan als het rustige gekabbel van de rivier de Qjar zelf. Komt Tomek uiteindelijk zijn Hannah terug tegen? Vinden ze het water van de terugstromende rivier? Het hoge sprookjesgehalte van het verhaal doet vermoeden van wel.
De omslag werd ontworpen door de bekende Annette Fienieg, die intussen al meer dan 80 kinderboeken illustreerde. Het werd een mooie kruisbestuiving van haar tentoongestelde werken (bv. 'de Weg') en haar portretten in sjabloondruk. Net als het verhaal straalt de kaft rust en eenvoud uit.
De terugstromende rivier is geschikt als voorleesverhaal, voor liefhebbers van sprookjes en nostalgische vertellingen. De kaft van Annette Fienieg sluit er mooi bij aan: een dromerig verhaaltje over een niet te gevaarlijk avontuur. Het boek is het eerste deel van een tweeluik. In Frankrijk kwam deel 2, La rivière à l'Envers: Hannah drie jaar later uit. Dit deel werd vooralsnog niet in het Nederlands uitgebracht.