De vijfde jongen

Cas is een Nederlandse jongen van zo’n 17 jaar. Het is geen doordeweekse gast: hij is een film-freak, niet bijzonder sociaal en hij is homoseksueel, al lijkt hij met dat laatste absoluut geen problemen te hebben. Ook zijn ouders zijn breeddenkend en tolerant (zoals alle Nederlanders …). Op een avond wordt hij na een avondje film op straat aangepakt door een groepje migrantenjongens. Omdat hij niet onmiddellijk zijn gsm wil afgeven, krijgt hij rake klappen. Tot één van de gasten, de vijfde jongen, voor hem opkomt. Cas komt er met de schrik vanaf. Korte tijd later maakt hij kennis met Benazir, een Marokkaans meisje dat bevriend is met zijn buurmeisje Bella. Benazir blijkt de zus te zijn van ‘de vijfde jongen’, Rachid. De vonk tussen de twee jongens slaat snel over en ze beginnen een relatie. Maar Rachid maakt al jaren deel uit van een groepje jongeren die geleidelijk aan op het verkeerde pad zijn geraakt en een bende crimineeltjes zijn geworden. Die laten hem niet zomaar los, ook al zou hij dat willen. Hij duikt onder en betrekt in een naburige stad een tijdelijk leegstaand appartement van kennissen. Een mooi liefdesnestje voor het koppel. Ook hier wordt hij echter opgespoord door zijn vroegere kompanen. Plots lijkt Rachid van de aardbol verdwenen, alleen stuurt hij regelmatig sms-jes naar zijn zus en naar Cas. Aan het eind komt alles goed: Rachid blijkt naar de politie te zijn gegaan en het met hen op een akkoordje te hebben gegooid. Zo wordt de bende opgerold en Rachid is de held van de dag. Hij gaat wel een tijdje naar Marokko, zodat de overige bendeleden zouden denken dat hij ook is opgepakt. Cas gaat hem daar opzoeken, met Benazir en Bella en een wat oudere vriend. Dit is een behoorlijk actueel en realistisch boek: de migrantenproblematiek, criminaliteit, vooroordelen, maar ook vriendschap en homoseksualiteit, het komt er allemaal uitgebreid in aan bod. Brooijmans weet behoorlijk te boeien, je wil echt wel weten hoe het de jongens zal vergaan. Vooral de karakters van de drie hoofdpersonages Cas, Benazir en Rachid worden behoorlijk uitgediept. Het Marokkaanse ouderpaar en een paar andere vrienden zijn al veel clichématiger getekend en de ouders van Cas zijn helemaal schimmen. Het lijkt of zij ideale figuren zijn, vooral dan omdat ze Cas geen strobreed in de weg leggen. Terwijl het toch niet zo vanzelfsprekend is dat een jongen van nog geen 18 een weekendje gaat logeren bij zijn allochtone, wegens criminele activiteiten ondergedoken, vriend. Dat is dan meteen ook mijn voornaamste kritiek op dit boek: op een heel impliciete manier wordt Nederland voorgesteld als een volstrekt redelijke, tolerante maatschappij waar hoogstens nog wat achterhoedegevechtjes moeten gevoerd worden. Homoseksualiteit en een relatie tussen autochtoon en allochtoon op jonge leeftijd is zo normaal dat de ouders van Cas er geen woorden aan vuil maken. Rachid twijfelt wel even en beweert dat hij toch zal trouwen om kinderen te kunnen hebben, maar dat is maar heel even. Terwijl homoseksualiteit een enorm taboe is, ook bij verwesterde islamieten van de tweede of derde generatie. Religie en haar uiterlijke kenmerken (zoals hoofddoekjes!) worden voorgesteld als uitstervende fenomenen. Rachids vader, die de oude waarden verdedigt, wordt afgeschilderd als een middeleeuwer: hij is streng, maar is zelf aan de drank, de ouwe sukkel. De jongerenbendes zijn een uitzondering, en worden niet gezien als een deel van algemene achterstelling in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, van racisme ook, want volgens de auteur zijn ze in Nederland het racisme zowat voorbij. Ik vind dat de auteur de werkelijke problemen onderschat en een beetje onder de mat veegt. Hij doet weinig moeite om de meer traditioneel denkenden van de allochtone gemeenschap (en dat zijn er toch veel!) echt te begrijpen, laat staan naar waarde te schatten. De gevolgen van deze manier van denken zie je dan ook opduiken in Nederland: het water tussen ‘weldenkende’ Nederlanders en degenen die anders denken wordt alsmaar dieper. Toch zijn er nog genoeg redenen om dit boek te lezen: het is goed geschreven en de spanning wordt mooi opgebouwd, het gaat over hedendaagse jongeren en de dingen waar zij mee bezig zijn, en hoewel het samenleven van verschillende culturen het hoofdonderwerp is, is het zeker geen ‘problemerig’ boek geworden.