Mona, die eigenlijk Jeanne heet, is zestien jaar en woont in Mariaburg, in de buurt van Antwerpen. Het zijn harde tijden en Mona gaat op zoek naar werk. Ze biedt zich aan bij Madame Angèle, die het café De Londres uitbaat. Het café staat bekend als een ‘uitzuipcafé’: er wordt volop met drankjes geknoeid en de mannen wordt vakkundig geld afgetroggeld.
Voor Mona is alles volledig nieuw. Ze was tot nu toe een onschuldig en naïef meisje en komt in een harde en dubieuze wereld terecht.
Mona wordt verliefd op bakkerszoon Stan. Jammer genoeg is het niet wederzijds, Stan heeft immers een oogje op Marieke. Het wordt nog wat complexer als Marieke niet kan kiezen tussen Stan en zijn neef. Deze situatie zorgt voor heel wat intriges, waardoor je als lezer al snel meeleeft met elk personage.
Doorheen het verhaal maken we ook kennis met de andere bewoners van het dorp. Zo heb je de bazige en bemoeizuchtige moeder van Stan, Germaine. Er is de vaste klant van Café De Londres, de advocaat Gregoor. Hij is een nationalist en notoir Jodenhater. Mona vraagt hem, als hij teveel gedronken heeft, voorzichtig uit over de situatie in de oorlog. Ze doet dit ook om informatie te kunnen doorspelen aan de Joodse diamanthandelaar Gabriël en zijn vrouw Everina, die in het boek moeder Sarov genoemd wordt. Dit koppel heeft onderdak gegeven aan Alma, die gevlucht is uit Duitsland. Mona wil deze mensen helpen, maar speelt een gevaarlijk spel door Gregoor uit te vragen.
Mona wordt op korte tijd volwassen, of ze dat nu wil of niet. Toch heeft ze het emotioneel ook erg moeilijk en staat ze voor moeilijke en harde beslissingen. Ze knoeit niet alleen met de drankjes in het café maar ook met het leven van sommige mensen. De gevolgen zijn niet te overzien en Mariaburg staat helemaal op zijn kop. Mona wordt verteerd door haar emoties. De lezer wordt meegesleurd in allerlei intriges en ziet hoe het ooit zo rustige dorp verandert in een wespennest van haat, jaloezie en verraad.
Marita de Sterck baseerde haar roman op mondelinge getuigenissen van mensen in Mariaburg, dat toen berucht stond om zijn cafés, zoals De Londres. Na veel interviews en opzoekwerk schreef ze ‘Valavond’, dat een periode van tien jaar bestrijkt. Het boek leest bijzonder vlot en heeft een duidelijke verhaallijn, die chronologisch is opgebouwd en je moeiteloos meevoert naar het wrede einde. Het is knap hoe ze de personages neerzet, zodat ze bijna tastbaar zijn, hoe je helemaal in de sfeer van die tijd terecht komt en de spanning van de oorlog ervaart. Het feit dat mensen in oorlogstijd keuzes maken, is bijna een vanzelfsprekendheid. Als lezer zie je hoe het dorp uiteenvalt in verschillende kampen en vorm je daar een eigen mening over. Gelukkig zijn er ook goede momenten, momenten waarop mensen elkaar belangeloos helpen en bijstaan als de nood het hoogst is.
Het boek is geschreven in korte hoofdstukken die telkens beginnen met een datum, zodat het een beetje op een dagboek lijkt. De schrijfstijl is krachtig, duidelijk en zeer toegankelijk voor het beoogde doelpubliek.
‘Valavond’ is een roman die blijft hangen. Niet alleen de harde oorlogstijd blijft je bij, maar vooral de hartverscheurende keuzes die Mona maakte blijven nog lang in je hoofd nazinderen.